Over knopjes

[Ben]

Dashboarddoolhof
De bediening van auto’s wordt steeds complexer. Hoe moet de radio uit?
TEKST BAS VAN PUTTEN

Zo komisch, autofabrikanten in koor de bedieningsvriendelijkheid van hun auto’s te horen aanprijzen, tegenwoordig altijd met de aanbeveling dat je ‘intuïtief’ je weg vindt naar de juiste knop. Als dat zo is, heb ik geen intuïtie.
Tirol, eind juli. In een BMW worstelen twee testrijders met een probleem dat ze niet kunnen oplossen. De Lane Departure Warning waarschuwt de bestuurder met een irritante trilling in het stuur wanneer hij zonder richting aan te geven zijn legale weghelft dreigt te verlaten. Het slaat aan zodra je strepen op het wegdek overschrijdt. Dat voelt alsof je stuurt met een vibrator. Gelukkig is het treitermechaniek uitschakelbaar. Maar onze gezamenlijke intuïtie vindt geen knop met Bad Vibes Off. Dat is modern: steeds minder schakelaars die nog in mensentaal uitleggen wat ze doen.
Op de middentunnel van de BMW zit een grote draai/drukknop. Het is de muis-achtige controller die onder de naam iDrive bij BMW de toegangspoort naar steeds meer bedieningsfuncties is. De bijrijdster scrollt naar het menu ‘instellingen’. Intuïtief nemen we aan dat onze plaag onder die noemer valt. Niet echt.
Als bestuurder waag ik een poging met de stuurbediening, die met nog eens twaalf knoppen ook niet voor de poes is. Tien drukknopjes met letters of symbolen omringen twee scrollwieltjes zonder verhelderende bijschriften. Ik rol en klik maar wat, lukraak intuïtief. Geen van de twaalf geeft thuis.
Hé, jubelt de bijrijdster, dit is de oplossing! In het multimediasysteem heeft ze een ‘beknopte bedieningshandleiding’ voor de auto opgeduikeld, handig zeg. Die werkt om veiligheidsredenen helaas alleen wanneer de auto stilstaat, en stoppen komt op onze bergweg heel slecht uit. Dan krijgt de chauffeur een déjà-vu. Ik heb dit varken eerder moeten wassen in een BMW. Dáár, het groene knopje bij de ventilatieroosters. Hoppa, zeg ik, en met één druk op de knop zijn we verlost. Vibratieloos vervolgen we onze weg. Dat waren weer vijf kostbare minuten van ons leven.
Waarom kon ik niet onthouden wat ik wist? Nou, ik moet te veel onthouden. Als journalist heb ik het nog zwaarder dan de BMW-rijder. Ik moet ook de gebruiksaanwijzing van Porsches, Audi’s, Citroëns, Range Rovers en Mercedessen kennen. Ik betreed wekelijks een nieuwe wereld en verdwaal. De auto is een labyrint geworden met een taal die je per merk moet aanleren. Is het nodig?
Dacht ik niet.

Analoog
Ik heb een oude Volvo waar ik veel van houd omdat ik hem begrijp. Het dashboard is volledig analoog. Alle functies zijn in één oogopslag te herkennen en te activeren met optimaal bereikbare druk- of draaiknoppen. Links van het stuur zit het licht. De middenconsole heeft drie draaiknoppen voor de ventilatie en een drukknopje voor de airconditioning. Verder heb ik alleen nog een radio-cassettespeler uit de oertijd met een simpel zenderzoeksysteem en, ik besef dat dit absurd klinkt, een aan-uitknop. Ik herhaal, het wordt zo duidelijk waarom: een aan-uitknop.
Nieuwe auto’s kunnen veel meer dan mijn Volvo. Je kunt er handsfree in bellen en muziek afspelen door je smartphone via bluetooth aan het multimediasysteem te koppelen. Navigatie kwam, met kleurenschermen en steeds meer functies. Ik kan de schaal van de routekaart aanpassen, de taal en het volume van de gesproken routebegeleiding instellen, het systeem Points of Interests in de buurt van mijn bestemming laten opzoeken, het scherm opsplitsen met rechts de grafische weergave van de weg en links de kaart, of omgekeerd.
Internet is in opkomst. Via het R-Link-systeem van Renault kan ik apps laten installeren voor het telefoonboek, Sudoku-spelletjes, weerberichten en lokale brandstofprijzen. Daar komen de via het scherm configureerbare luxedingetjes bij, van stoelmassage tot regelbare interieurverlichting. De radio-cd-speler groeide uit zijn voegen met usb-ingangen en een veelheid aan regelmogelijkheden, net als airco’s met twee of meer separaat instelbare klimaatzones. Verder mag ik zelf kiezen of ik het radarsysteem van de adaptive cruise control de auto op 50, 100 of 150 meter achter mijn voorligger wil laten rijden. En deze capita selecta is, ik krijg het haast niet uit mijn strot, nog maar het topje van de ijsberg.
Dat levert een probleem op: waar láát je het allemaal, hoe stuur je het aan? Na het heelveelknopjesstadium van de jaren negentig verzon de industrie een opgeruimde oplossing: integratie van bedieningsfuncties in de multimediaportals, die bij de meeste fabrikanten als een digitaal altaar bovenop het dashboard tronen. Zo kan het aantal knoppen tot een minimum worden beperkt.
Maar hoe organiseer je de menuvoering? Er zijn grofweg twee wegen die naar Rome leiden: de muis-formule en een iPad-format met een touchscreen, soms een mix van beide. Van BMW’s iDrive hebben vooral Duitse fabrikanten geleerd dat het loeihip is om zo’n portal aan te laten sturen met zo’n knol van een controller, soms aangevuld met een touchpad waarop je met de wijsvinger in letters en cijfers je instructies kunt uitschrijven. Waarom, vraagt u. Omdat het kan, vrees ik.

Hellegang
De gebruiksvriendelijkheid van die controllers wisselt. Bij Audi en Mercedes valt het mee. De Lexus-muis is een rechthoekig wiebelding waarmee het mikken op de schermiconen een beproeving is geworden; je moet over de motoriek van een chirurg beschikken om de cursor op de juiste plaats te krijgen. Het is ironisch dat de pionier van de controllerstrategie al op zijn schreden terugkeert. Bij BMW ligt de iDrive-knop tegenwoordig in een veldje van normale druktoetsen die de hellegang door het labyrint voor een debiel als ik weer enigszins begaanbaar maken.
Dan nu mijn klacht over de touchscreen-variant. Citroën kiest voor een schermmenu waarin ook ventilatie en airconditioning zijn opgenomen. In het programmamenu moet je met je rechtervinger dus eerst opzoeken wat in mijn Volvo fysiek voor het grijpen ligt. Dat doe je door linksboven op het scherm een icoon met een ventilatorsymbooltje aan te vinken, waarna het bedieningspaneel vol aanraaktoetsen in beeld verschijnt. Je moet goed kijken om te vinden wat je zoekt, en probeer daarbij je ogen maar eens op de weg te houden. De evolutionaire winst is nul; het vereiste aantal handelingen is niet af- maar toegenomen. Touchscreenvelden zijn heel onaangenaam in de omgang. Ze bieden niet het fysieke houvast dat een knop geeft. Als bestuurder tast je zo in het niets dat het lijf uit balans raakt. Niet veilig.
Tenslotte het drama van de uitknop voor de radio. Die is er soms. Soms niet. Bij de persintroductie van de huidige Volkswagen Golf deed zich het volgende, eigentijdse incident voor. Toen ik de motor startte, bleek de radio te zijn blijven steken op zo’n vreselijke, Radio 538-achtige zender waarop monteurs in de garage afstemmen. Weg ermee! Maar er is geen uitknop. De enige knop die de tokkiedreun het zwijgen oplegt, schakelt het complete multimediasysteem uit, inclusief het navigatiemenu dat we nou net nodig hebben om de voorgeprogrammeerde testroute te volgen. Mijn enige wens is dat de radio stikt en de routegids aan blijft.
Ik haal er een vriendelijke VW-medewerker bij die het ook niet weet. Hij haalt er een andere vriendelijke Duitser bij, bij wie ik vergeefs te rade ga.
Ze snappen het verdomme zelf niet meer!
Toen heb ik uit wanhoop de volumeknop op nul gedraaid. Weg 538.
Op zulke dagen denk ik aan mijn oude Volvo. Aan-uit.
Word ik oud? Nee hoor. Mijn iPad snap ik. Maar die hoef ik niet te rijden. Ik zeg: jongens, terug naar af.

[lint]

Herkenbaar verhaal, gelukkig kan ik bij mijn nieuwe V70 nog wel het geluid van de audio met 1 knop uitzetten.

[volvo-s40]

En dat gaat nog wel veel erger worden vrees ik.

[Fredhead]

Ik weet het wel zeker. Of straks geen knoppen meer, maar alles weggestopt in menu's.
Kijk maar naar sommige andere merken hoe die dat tegenwoordig doen met touchscreen, etc

[lint]

Er zijn al auto's op de markt waar je de interieur temperatuurinstelling via een menu moet oproepen om te kunnen veranderen.

[Fulaks]

Zie Tesla Model S

[OGA244]

ik ben er ook geen fan van, doe mij maar knopjes waar op staat waar ze voor zijn...

[JeroenSpock]

Als ze nou gewoon de richtingaanwijzer gebruiken of de auto tussen de lijntjes houden, gaat het stuur ook niet trillen.

Gelukkig in mijn auto niet zo'n softwarematige bedoeling, maar het kan een dashboard wel mooi opruimen. Wat vroeger losse metertjes waren zit nu in 1 scherm, waar je met 1 knop kan switchen tussen bijvoorbeeld brandstof, luchtdruk, temperaturen.

[evert65]

lang leve de vooruitgang volgens mij ga je eerderd het hoekie om
als je steeds op dat scherm moet staren vergeet je het verkeer om je heen
dan kan de "vooruitgang"met een enorme klap tot stilstand komen

[volvo-s40]

En ondertussen word er maar geopperd dat mensen minder vaak op schermpjes en Apps moeten rommelen.

[JeroenSpock]

Zo lang de belangrijke meters en schakelaars maar hun eigen plekje houden is er niet zo veel aan de hand toch?

[jp-v60]

Mijn buurman heeft tegelijk met mij een nieuwe auto aangeschaft, Ik een V60 PIH, hij een 325 D. Eerste wat hij zei toen die bij mij zat, wat een genot dat je een nummeriek toestenbord hebt i.v.m. het bellen.
Vind het scroll menu van de V60 erg makkelijk in de bediening en is overzichtelijk en ook allemaal te bedienen middels het wieltje aan het stuur.

[René D]

Het kan twee kanten op.
De fabrikanten luisteren naar de massa of gaan hun eigen weg.
Als je alles achter een menu verstopt kan je er op wachten dat er ongelukken gebeuren.
Immers je heb dan aandacht nodig aan je systeem.
Heb je veiligheid hoog in het vaandel als fabrikant zal je vroeg of laat afgestraft worden.
Een mens kan nu eenmaal niet digitaal denken en zal sneller vertrouwd raken met knoppen in welke vorm dan ook om essentiële bedieningen uit te voeren.
Een radio harder of zachter werkt nou eenmaal prettiger met een draaiknop op de tast dan een menuutje door scrollen tot je bij volume ben aan gekomen.

De bediening van radio/ipod via stuur bediening vind ik trouwens ook zeer prettig/makkelijk.
Kan op gevoel alles bedienen.
Alleen moet ik wel nog wennen aan navigatie bediening via het stuur.
Menu is net te omslachtig om snel te bedienen.